Centrale banken tasten steeds dieper in hun monetaire gereedschapskist. Negatieve rentes zijn al bijna twee jaar onderdeel van de gereedschapskist van de ECB. Daarnaast waagt ook Japan zich sinds dit jaar aan deze maatregel. Maar werkt deze maatregel wel? Volgens een studie van Bloomberg gebeurt precies het tegenovergestelde bij een negatieve rente.
De ECB voerde in juni 2014 een negatieve depositorente in. De Zwitserse en Zweedse centrale banken volgden vrij snel hierna, en Japan voegde zich dus onlangs aan dit rijtje toe.
De gedachte achter de negatieve rente die banken vergoed krijgen voor geld dat ze bij de centrale banken stallen is dat het dan aantrekkelijker wordt voor ze om het geld uit te lenen. Die hogere kredietverlening moet dan de economie stimuleren en daarmee de inflatie. Een lagere rente drukt ook de koers van de munt (euro) en dat is goed voor de export en zorgt tegelijkertijd voor geïmporteerde inflatie, omdat producten die we van buiten de eurozone kopen omgerekend in euro’s duurder worden. De doelstelling van de ECB is een inflatie beneden, maar dichtbij de 2 procent. Daar zitten we nu nog lang niet.
Bloomberg heeft onderzocht hoe een negatieve rente in de praktijk werkt. In Denemarken wordt al sinds 2012 een negatieve rente gehandhaafd, waarmee het land behoort tot een van de eerste landen waar de rente onder de 0% is gezakt. Uit het onderzoek blijkt dat zolang de rente laag staat maar boven de 0%, er veel geld wordt geleend en minder wordt gespaard. Maar wanneer het rentetarief onder de 0% duikt gebeurt er iets merkwaardigs. Consumenten beschouwen volgens het onderzoek een negatieve rente als teken van onrust en crisis, en schakelen onbewust over op een veilige manier van leven. Hierbij wordt meer gespaard en worden leningen afgelost of ingetrokken.
Uit de gegevens die Bloomberg heeft onderzocht wordt dit ook bevestigd. Het aantal investeringen tijdens de negatieve rente in Denemarken (periode 2012-nu), ligt lager dan het aantal investeringen van een lage positieve rente (1990-2012). De studie van Bloomberg kan als waarschuwing worden gezien voor de ECB en Japan. Het feit dat de negatieve rente door de ECB werd ingevoerd vóór het opkoopprogramma voor staatsobligaties laat eigenlijk al zien dat het niet het middel is om de inflatie op de gewenste 2% te krijgen, of om de economie aan te jagen. Ook het besluit van de Bank of Japan om dezelfde maatregel te nemen leidde wereldwijd tot vraagtekens en werd gezien als wanhoopsdaad. Vandaar dat de BoJ afgelopen week heeft aangegeven dat het meer tijd nodig heeft om meer onderzoek te doen naar het effect van de negatieve rente.
Wat volgt er na negatieve rente?
Wie denkt dat centrale banken hiermee inzien dat ze fout zitten en dat alle tools uit hun gereedschapskist zijn gebruikt, komt bedrogen uit. De laatste en meest agressieve tool van centrale banken is “helikoptergeld”. Om de inflatie te bestrijden kunnen centrale banken nieuwe valuta rechtstreeks in het financiële systeem pompen. Hiermee inflateert het geldsysteem feitelijk. Vaak wordt deze vorm van stimulering gezien als het letterlijk strooien van geldbiljetten over de bevolking, vandaar de term ‘helikoptergeld’.
Deze laatste strohalm van centrale banken wordt binnen de ECB reeds besproken en is onlangs door ECB hoofdeconoom Peter Praet in een interview geopteerd als mogelijk volgende stap. Maar gezien de effectiviteit van alle ingrepen van centrale banken afneemt, zal ook deze laatste tool slechts een nieuwe wending zijn in een weg die doodloopt.
